Park Miejski

Park Miejski, założony na terenach pofortecznych w l. 1922-27 wg konkursowego projektu Waleriana Kronenberga, jest dobrym przykładem adaptacji reliktów fortyfikacji do celów rekreacji miejskiej. Park o pow. 11,2 ha ma zarys złożony jak gdyby z dwóch trójkątów, wynikający z połączenia kształtu pierwotnego rawelinu* i  słoniczoła*, dzieł fortyfikacji ziemnej z pocz. XIX w., częściowo zburzonych po zlikwidowaniu fortecy w 1866. Park obejmuje też przylegający od południa wał ziemny bastionu* nr 4, zrekonstruowany fragment kurtyny* i kojec*. Bogato rzeźbiony teren dzięki fosom i wałom fortyfikacyjnym daje parkowi zamojskiemu malowniczości.

W zachodniej części znajduje się staw z kaczkami i łabędziami będący pozostałością szerokiej fosy wokół słoni czoła (dlatego wyspa ma kształt odwróconej litery V), zasilany wodami Łabuńki.

W 1836, w zagłębieniu fosy, nad kanałem wodnym, został wzniesiony Kojec. Przebiegał nad nim most prowadzący do rewelinu. Ten obiekt architektury fortecznej, służący niegdyś do obrony fosy, jest jedynym zachowanym z 5 tego typu kojców zbudowanych w Zamościu. Ma kształt nieregularnego pięcioboku. Ceglano-kamienna architektura zewnętrzna nawiązuje do zamojskiej architektury fortecznej z czasów gen.  Mattelskiego. Wnętrze nakryte jest potężnym sklepieniem kolebkowym. Do niedawna był tu eksponowany model miasta (obecnie w Muzeum Okręgowym).
(Źródło: Kowalczyk Jerzy: Zamość. Przewodnik. Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej, Zamość 1995).

Słowniczek pojęć:

Rawelin* - element zewnętrzny fortyfikacji nowożytnej, usytuowany w fosie przed kurtyną i przeznaczony do jej obrony; założony na planie trójkąta, składa się z dwóch odcinków czoła zaopatrzonego wałami z przedpiersiem, szyja natomiast pozostaje otwarta od strony kurtyny.

Słoniczoło* - przeciwstraż, kontregarda, dodatkowe obwałowanie, nasypy ziemne na dnie fosy przed czołami bastionów.

Bastion* - (wł "bastione", nazwy polskie: "bulwar", "beluarda") - część podstawowa dzieła fortyfikacji nowożytnej. Jest to pięciokątna budowla narożnikowa dzieła fortyfikacyjnego, najbardziej wysunięta w stronę nieprzyjaciela, miejsce dla stanowisk artylerii. Ochronę podejścia do bastionu stanowiła sucha lub mokra fosa. Zewnętrzna strona bastionu była murowana z dużych bloków kamiennych, wewnątrz wypełniona ziemią. Części bastionu od strony nieprzyjaciela nazywają się czołami, części boczne, barkami, a część wnętrza od strony twierdzy, szyją. Kąt utworzony przez dwa stykające się czoła bastionu nosi nazwę szpicy, a linia dzieląca bastion na połowę to: "kapitalia". Rozwój bastionów rozpoczął się w XV wieku we Włoszech,  następnie w Holandii. Twórcy bastionu to włoscy inżynierowie:

J. Castriotto, G. Maggi i M. Marchi. Kurtyna* - (wł. "cortina") - część obwodu obronnego, odcinek linii obrony pomiędzy bastionami (zob.) fortyfikacji nowożytnej. Kurtyna była wykonana w postaci wału ziemnego lub murowanego odcinka, wewnątrz z piasku i kamieni. Obronę kurtyny prowadzono z góry oraz skrzydłowo z bastionów.

Kojec*- dzieło fortyfikacyjne w twierdzach bastionowych lub fortach o narysie poligonalnym, z którego strzelano wzdłuż fosy. Kojce lokalizowano w połowie długości prostego odcinka rowu fortecznego lub jego załamaniach. W kojcach umieszczano armaty i stanowiska strzeleckie a w XX wieku niekiedy reflektory, umożliwiające strzelanie w nocy.
(Źródło: Feduszka Jacek:  Słownik wybranych terminów fortyfikacyjnych, odnoszących się do twierdzy zamojskiej. www.zamosconline.pl ).