Ogródek Gimnazjalny

Ogródek Gimnazjalny to boisko gimnazjum mieszczącego się w gmach Akademii, pocięte w sierpniu 1939 rowami przeciwlotniczym i później teren egzekucji. Egzekucje były dokonywane przez żandarmerię niemiecką, zajmującą budynek Akademii, dwa razy dziennie, rano i wieczorem przez cały okres okupacji, od jesieni 1939. Rozstrzelani tu byli m.in. wojskowi polscy, jeńcy radzieccy, którzy uciekali z obozów na Karolówce i przy ul. Powiatowej, partyzanci, chłopi, księża. Przedtem byli poddawani śledztwu i torturom w tzw. Centralce przy ul. Żeromskiego, gdzie mieścił się sztab żandarmerii oraz w domu Czerskiego, przy ul. Kościuszki 12 (dawniej gmach dyrekcji firmy „Polski Przemysł Drzewny”, której Czerski był współwłaścicielem, a także restauracja „Europejska” i mieszkania) – wówczas siedziba SS; po wojnie budynek zajmowała Komenda Milicji.

W Ogródku Gimnazjalnym stracono ok. 2 tys. osób. Niemcy, chcąc zatrzeć ślady swych zbrodni, rozpoczęli pod koniec okupacji ekshumacją zwłok, wywożąc je do lasów koło Sitańca. Po wojnie resztę zwłok ekshumowano i złożono przy Rotundzie.

Na terenie Ogródka urządzono plac, na którym w 1962 ustawiono granitowy głaz pamiątkowy poświęcony martyrologii Dzieci Zamojszczyzny. Na brązowej płycie czytamy wstrząsający w swej treści napis: „Dzieciom Zamojszczyzny wymordowanym, wywiezionym przez hitlerowców w latach 1942-43 – w XX rocznicę wysiedlenia i pacyfikacji społeczeństwo Ziemi Zamojskiej”.
(Źródło: Kowalczyk Jerzy: Zamość. Przewodnik. Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej, Zamość 1995).