Katedra

Chór muzyczny

Powstał w 1601 r. według projektu Bernarda Moranda. Na szczególną uwagę zasługuje tu niespotykane, jedyne w Polsce rozwiązanie konstrukcyjne. Chór ma charakter loggiowy, trójarkadowy, lecz wsparty został jedynie na dwu korynckich kolumnach. Skrajne arkady trafiają w pustkę, „zwisając" na niższych, szerokich arkadach poprzecznych. Taka – jakby wbrew logice – niezwykłość opracowania należy do najbardziej znamienitych cech sztuki manierystycznej. Właściwą temu stylowi wirtuozerię niegdyś podkreślały jeszcze dwustronne wachlarzowe schody (w 1825 r. zastąpiono je najnowocześniejszymi podówczas, kręconymi schodami żelaznymi).

Nie mniej oryginalna jest również bogata, odkuta w kamieniu dekoracja chóru, zadziwiająca bogactwem motywów roślinnych o formach arabesek, wieńców i girland. Dojrzeć wśród nich można liście lauru, winne grona, jabłka, owoce granatu, różyczki, lilie, lotos, a także ptaka dziobiącego owoc (arkada południowa) i trzymającego dwie splecione obrączki (arkada północna). Bujność i różnorodność dekoracji ma prawdopodobnie głębsze znaczenie (być może symbolizuje raj). Głowy w kluczach każdej z pięciu arkad chóru, na przemian męskie i żeńskie, zapewne powiązane są tematycznie i stylistycznie z głowami w nawie głównej. Być może wspólnie ilustrują jakąś nierozwiązaną dotąd opowieść biblijną. Głowa w koronie ze środkowej arkady to prawdopodobnie król Salomon.

Pierwotnie na chórze grała kapela kolegiacka. Organy sprawiła Kolegiacie w 1696 r. Anna z Glińskich Zamoyska. Obecne 25-głosowe organy ufundował kosztem 5,5 tys. rubli srebrnych Maurycy Zamoyski. Wykonał je i zainstalował 6 września 1895 r. Jan Śliwiński, znany organomistrz ze Lwowa. 9-metrowej wysokości prospekt o 3 wieżyczkach zdobi eklektyczna, złocona dekoracja snycerska oraz figura muzykującego króla Dawida.
(Źródło: Kędziora Andrzej: Kolegiata Zamojska. Wydawnictwo Pelikan. Warszawa 1988).