Bramy miejskie

Nowa Brama Lwowska

Nowa Brama Lwowska została wzniesiona na osi dawnej poterny  w l. 1820-21 wg proj. zdolnego inżyniera wojskowego Jana Pawła Lelewela, brata Joachima, wielkiego historyka polskiego. Budynek usytuowano w odległości 40 m od Starej Bramy Lwowskiej. Po zniesieniu wałów ziemnych w 1866 Nowa Brama stała się budynkiem wolno stojącym. W 1919 roku na murach starej kurtyny, wykorzystując budynek Bramy i podwalni, wzniesiono maszynownię pierwszej w Zamościu elektrowni. W 1930 odkryte mury boczne Bramy i przyległych prostopadle kazamat otrzymały nowe elewacje wg proj. arch. Mariana Wtorzeckiego. Wówczas to na ścianie kazamaty od strony pn. - wsch. niepotrzebnie wzniesiono jakby drugą fasadę Bramy, dezorientującą zwiedzającego pokrewnymi formami i prostopadłym ustawieniem względem właściwej fasady . Fasada Bramy od strony pd. - wsch. rozwiązana została w monumentalnych formach, surowego, pozbawionego ozdób klasycyzmu. Otwór Bramy półkolisty, pierwotnie większy ( obecnie częściowo zamurowany ), z półkolistym tympanonem, umieszczony w arkadzie, ujęty jest po bokach występującymi na tle boniowanej ściany 2 ściętymi obeliskami czy pylonami egipskimi, na wzór łuku triumfalnego Saint Denis w Paryżu. Na tym potężne, gładkie kamienne belkowanie z niską attyką. W tympanonie widoczne są na tle promieni inicjały Aleksandra I, cara Wszechrosji i króla Polski. Na kluczu arkady płaskorzeźbiona mitra carska, u spodu zachowała się data - 1820. Wnętrza dawnego przejazdu bramnego i kazamat, przykryte sklepieniami krzyżowymi i kolebkami, zostały zaadaptowane po wojnie na siedzibę organizacji młodzieżowych. Od 1980 ma tu swoją siedzibę Polska Orkiestra Włościańska im. K. Namysłowskiego. W związku z budową ronda komunikacyjnego, między Nową i Starą Bramą Lwowską przepuszczono ruch pieszy przez kazamatę za dostawioną od strony ronda fasadę.

(Źródło: Kowalczyk Jerzy: Zamość. Przewodnik. Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej, Zamość 1995).