Roztocze Zachodnie - Szczebrzeszyn

Pałac w zespole pałacowo – parkowym w Klemensowie

W 1744 roku z inicjatywy Teresy Zamoyskiej jej mąż ordynat Tomasz Antoni kupił Bodaczów od zamojskich franciszkanów z przeznaczeniem na wybudowanie letniej rezydencji. Autorem projektu budynku pałacowego był Andrzej Bem a pracami budowlanymi kierował włoski mistrz Jan Columbani. Znaczący wpływ na wygląd architektoniczny i charakter wznoszonej budowli miał Tomasz Antoni Zamoyski, który studiując architekturę w kraju i zagranicą sam opracował amatorski projekt pałacu jako myśl wstępną. W pierwszym etapie zakończonym w 1747 roku powstał 2-kondygnayjny korpus główny oraz podwójne boczne skrzydła. Drugi etap rozbudowy pałacu przypada na lata 1810-3 i prowadzony był z inicjatywy Stanisława Kostki Zamoyskiego i według projektu Henryka Ittara. Z licznych projektów zrealizowano jedynie budowę oranżerii i przedłużenie skrzydeł frontowych oraz modernizację wnętrza. Kolejny etap związany był z działalnością Henryka Marconiego, który zaprojektował przebudowę portalu dodając balkony od dziedzińca i ogrodu, zmianę dachu, układu wnętrza i funkcji pomieszczeń. Na ostateczny wygląd pałacu miały wpływ dalsze parce remontowo-modernizacyjne wykonane na zlecenie Tomasza Stanisława Zamoyskiego. W 1870 roku wymieniono pokrycie dachu z ceramicznego na gontowy, wykonano obecnie istniejącą stolarkę okien i drzwi pałacu. W 1894 roku ordynat Maurycy Zamoyski zlecił J. Szymańskiemu przekształcenie tarasu ogrodowego, wskutek czego w miejsce półkolistych schodów wprowadzono nowy taras wysunięty do przodu ze schodami na trzy strony. Odnowiono tez wtedy wnętrza pałacowe.

Do 1941 roku w Klemensowie mieszkali Zamoyscy, którzy w tymże roku zostali zmuszeni do opuszczenia rezydencji przez Niemców, którzy przekształcili klemensowski zespół w zamknięty obiekt wypoczynkowy i szpital wojskowy. Po reformie rolnej w 1994 roku zespół przejęty został przez Skarb Państwa i przekazany w użytkowanie Zgromadzeniu Sióstr Franciszkanek, które prowadziły w nim do 1966 roku Dom Dziecka a następnie ulokowano w nim Dom Pomocy społecznej dla Dorosłych. W 1966 roku po umieszczeniu w oranżerii kościoła kilka pomieszczeń we wschodniej części pałacu przekazano parafii rzymsko-katolickiej.

W 1993 roku franciszkanki opuściły pałac.

Opis zabytku

Powierzchnia: 7000 m2; kubatura : 9000 m3.

Ściany zewnętrzne i wewnętrzne murowane z cegieł ceramicznych pełnych, obustronnie tynkowane, łączone zaprawą wapienną. Sklepienie kolebkowe pod dobudowanymi częściami skrzydeł. Stropy z drewnianych belek. Więźba dachowa drewniana na stolcu związanym poprzecznymi jętkami, wzmocnionymi mieczami i wzdłużną ramą. Dach kryty gontem. Podłogi; bardzo dekoracyjny układany we wzory geometryczne, wykonany częściowo metodą fornieru kładzionego na klepkę. Posadzki - płytki ceramiczne w łazienkach, kuchni, magazynach oraz marmurowe, dwukolorowe w sieni głównej i łączniku wschodnim. Schody dwu- i trójbiegowe, łamane, z drewnianą poręczą, tralkową balustradą oraz drewnianymi stopniami. Okna ościeżnicowe, dwuskrzydłowe, czterokwaterowe z dwudzielnym oberluftem oraz mansardowe zamknięte odcinkowo. Drzwi jedno- i dwuskrzydłowe, płycinowe, w większości oryginalne.

 Pałac wybudowany na nieregularnym planie z korpusem głównym na rzucie prostokąta, z naroży którego wysunięte są cztery różnej długości skrzydła połączone uskokowo łącznikami z korpusem głównym. Na przedłużeniu zachodniego skrzydła elewacji frontowej oranżeria / kościół rzymsko-katolicki/.

Układ wnętrza osiowy, amfiladowy, korpus główny w części głównej 2-traktowy, w częściach bocznych 3-traktowy. Skrzydła od frontu 2-traktowe, od ogrodu 1-traktowe. Bryła pałacu rozczłonkowana, dwukondygnacyjna, nakryta dachem mansardowym, częściowo podpiwniczona. Późniejsza część skrzydeł bocznych nakryta dachem dwuspadowym.

Elewacja frontowa niesymetryczna, 25-osiowa, z uskokowo cofniętym 9-osiowym korpusem głównym, połączona 1-osiowymi łącznikami z 7-osiowymi skrzydłami bocznymi. Kondygnacje dzieli szeroki, nieznacznie profilowany gzyms kordonowy. Całość wieńczy pas belkowania, powyżej którego okap podcięty fryzem kostkowym. Naroża elewacji flankowane lizenami. Okna ujęte profilowanymi opaskami, poniżej których pas prostokątnych płycin. Na osi elewacji nieznacznie zryzalitowana, 3-osiowa część centralna zamknięta trójkątnym szczytem z herbem Zamoyskich- Jelita, w niej główne wejście poprzedzone portykiem z boniowanymi kolumnami. Łączniki zwieńczone attyką z geometryczną dekoracją.

Elewacja ogrodowa niesymetryczna, 21-osiowa, uskokowa, przedzielona szerokim gzymsem kordonowym i zwieńczona pasem belkowania, powyżej którego okap podcięty fryzem kostkowym. Korpus główny 9-osiowy z 3-osiową częścią środkową i 1-osiowymi wysuniętymi z lica muru aneksami, poprzedzony jest tarasem z którego wyprowadzone są w trzy strony schody. Część środkowa zwieńczona trójkątnym szczytem na osi którego herb Zamoyskich, poniżej nad wejściem, wsparty na ozdobnych kroksztynach balkon. Skrzydła boczne lekko cofnięte w stosunku do aneksów, 5-osiowe. Dekoracja okien analogiczna jak w elewacji frontowej.

Elewacje boczne rozczłonkowane, niesymetryczne 3-osiowe z detalem architektonicznym rozwiązanym podobnie jak na elewacji frontowej. Układ wnętrza poddany wielokrotnym przebudowom, do ciekawszych należy cylindryczna sala na I piętrze w zachodnim skrzydle. W niewielkim stopniu zmienione zostały klatki schodowe.

Wyposażenie; najbardziej interesujące elementy to 3 późnobarokowe kominki w korpusie głównym, 7 klasycystycznych w korpusie głównym i skrzydłach, 2 cylindryczne, klasycystyczne piece z orłami w zwieńczeniu, 2 piece z kolorowych, bogato ornamentowanych kafli oraz 3 piece z białych kafli z dekoracyjnymi nastawami. Dobrze zachowała się stolarka okienna i drzwiowa, szafy ścienne, wyposażenie biblioteki i wystrój klatek schodowych. Warte uwagi są też drewniane podłogi w geometryczne wzory. Fragmentarycznie zachowały się sztukaterie na fasetach.

Prace budowlane

Po 1945 roku prowadzone były remonty zabezpieczające, w trakcie których malowano wnętrze i elewacje, założono c.o., zmodernizowano łazienki.

1993-odnowienie tarasu.

1999-remont podłóg.

Opracowano głównie na podstawie karty ewidencyjnej przechowywanej w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Lublinie, Delegatura w Zamościu.
(Źródło: Strona internetowa Lubelskiej Fundacji Odnowy Zabytków http://panel.lfoz.lublin.pl).

Zespół pałacowo – parkowy w Klemensowie

              Historia zespołu pałacowo - parkowego związana jest z rodziną Zamoyskich. Tradycja głosi, że rezydencję w Klemensowie wybudował VII ordynat Ordynacji Zamojskiej Tomasz Antoni wraz z drugą żoną Teresą z Michałowskich dla chorowitego syna Klemensa. Powstaje tu pewna niejasność, gdyż budowę pałacu rozpoczęto w 1744 r. a syn Klemens urodził się w okresie jej kończenia w 1747 r. Autorem projektu budynku pałacowego był Jan Andrzej Bem, inżynier wojskowy i architekt cywilny pracujący dla Zamoyskich. Budową kierował włoski mistrz Jan Columbani. Znaczący wpływ na wygląd architektoniczny i charakter wznoszonej budowli miał Tomasz Antoni Zamoyski, który studiując architekturę w kraju i za granicą, między innymi w Paryżu, Rzymie i Wiedniu, sam opracował amatorski projekt pałacu, który jako myśl wstępną, zatrudnionym przy budowie inżynierom. W omawianiu realizacji projektu brał również udział architekt francuski de Kave. Ważną rolę przy budowie zespołu pałacowego w Klemensowie odegrała żona ordynata Teresa z Michałowskich Zamoyska. Posiadając duże zdolności organizacyjne i znajomość procesu budowlanego sama zawierała kontrakty z architektami i rzemieślnikami, a nawet decydowała o doborze materiałów budowlanych. Budowę pałacu przeprowadzono w ciągu trzech lat 1744-1747, ale prace przy jego modernizacji i wyposażaniu wnętrz oraz urządzaniu parku trwały do końca XVIII wieku i z przerwami przez cały wiek XIX.

              Pałac w Klemensowie ukształtowały dwie główne formy budowlane: 1/ pierwotne założenia z lat 1744-1747; 2/ przebudowa i rozbudowa pałacu realizowana w I pół. XIX w. według projektu H. Ittara i H. Marconiego. Drugi etap historii pałacu, a także działalności ordynacji zaczyna się po objęciu jej w posiadanie w 1800 r. przez Stanisława Zamoyskiego. Stanisław Kostka Zamoyski - XII ordynat był synem Andrzeja i Konstancji z Czartoryskich i uczniem Stanisława Staszica. Należał do najwybitniejszych w rodzie Zamoyskich mecenasów nauki, kultury i sztuki. Wzniósł wiele ważnych społecznie budowli w Zamościu, urządził szpital ordynacki w Wielączy, wybudował kościół w Szczebrzeszynie w latach 1819-1822, najnowocześniejsze na owe czasy gmachy dla szkoły średniej, w których działają obecnie Liceum Ogólnokształcące i Zasadnicza Szkoła Zawodowa. Wiele też czasu i uwagi poświęcił rezydencji w Klemensowie, którą zamierzał gruntownie przebudować. Z jego polecenia polski architekt Henryk Itar w 1808 r. wykonał szereg projektów, które dotyczyły nadbudowy piętra nad korpusem głównym, przekształcenia wnętrz, przedłużenia bocznych pawilonów frontowych oraz budowy oranżerii. Z planów tych zrealizowano jedynie w latach 1810-1813 budowę oranżerii i przedłużenie skrzydeł frontowych oraz przeprowadzono modernizację wystroju wnętrz i zakupiono nowe meble we Francji i Anglii. Rozpoczęto również urządzanie pomieszczeń dla biblioteki ordynackiej, którą zamierzał przenieść z zamojskiego pałacu do Klemensowa. Po nabyciu jednak w 1811 r. Pałacu Błękitnego w Warszawie, w nim większość zbioru została umieszczona.

               Od 1826 r. przebudowę pałacu prowadzono według projektu Henryka Marconiego. Marconi dokonał prabudowy portalu dodając balkony od dziedzińca i ogrodu, zmiany dachu i przekształcił łączniki na jednoosiowe. Projekty Marconiego realizowane były jeszcze w latach 1841-1842, dotyczyły zmiany w układzie otworów i podziału wnętrz pałacowych. Przeniesiono wtedy z prawego pawilonu do łącznika kaplicę, a jednokondygnacyjne pomieszczenia podzielono stropem umieszczając na parterze skarbiec a na piętrze bibliotekę. Wtedy też zrezygnowano ostatecznie z planu nadbudowy piętra nad korpusem głównym pałacu. W 840 r. dobudowano balkon od strony ogrodu. Następnie prace konserwatorsko-remontowe przeprowadził ordynat hrabia Andrzej Zamoyski, organizator zjazdów ziemiańskich w Klemensowie w latach 1843-1847. Na ostateczny wygląd pałacu miały wpływ dalsze prace remontowo-modernizacyjne. W 1870 r. wymieniono pokrycie dachu z ceramicznego na gontowe i wykonano obecnie istniejącą stolarkę okien i drzwi pałacu. W 1894 r. przebudowano taras od strony ogrodu likwidując półkoliste schody na osi, a w ich miejsce wysuwając do przodu środkową część tarasu, z której na trzy strony poprowadzono schody. Wtedy też odnowiono gruntownie wnętrza pałacu, które mimo licznych przeróbek częściowo zachowały amfiladowy układ pomieszczeń, analogiczny w obu kondygnacjach. Korpus główny w części środkowej dwutraktowy, w częściach bocznych z ryzalitami obustronnymi trzytraktowy. Skrzydła od frontu dwutraktowe, od ogrodu jednotraktowe. Wnętrza pokryte sufitami z fasetami, jedynie część pomieszczeń wschodniego skrzydła frontowego posiada sklepienia kolebkowo-krzyżowe. Zabytkowy charakter mają posadzki wykonane z marmuru Chęcińskiego oraz drewniane podłogi o geometrycznych wzorach wykonane metodą forniru kładzionego na klepkę. Posadzki drewniane posiadające zabytkowy charakter znajdują się na piętrze pałacu we wszystkich prawie pomieszczeniach korpusu głównego z wyjątkiem pokoi frontowych w bocznych ryzalitach oraz w części pomieszczeń skrzydeł bocznych. Niestety w wielu pomieszczeniach stare, zabytkowe, zniszczone posadzki wymieniane są na nowe. Zachowało się jeszcze 11 zabytkowych kominków, wśród nich trzy późnobarokowe, a pozostałe są klasycy styczne. Istniejące piece posiadają kształty cylindryczne czworoboczne i wieloboczne, wykonane są z białych i kolorowych kafli, bogato ornamentowane z ozdobnymi szczytami. Dwa z nich posiadają w zwieńczeniu pełnoplastyczne rzeźby orłów. Stolarka zabytkowa zachowała się prawie we wszystkich pomieszczeniach pałacu. Otwory okienne i drzwiowe są prostokątne lub zamknięte spłaszczonymi łukami. Drewniana boazeria w formie dekoracyjnych płycin pokrywa odrzwia i część ościeży, drzwi wewnętrzne i okiennice. Część okuć otworów i szaf, a także klamki posiadają herby Zamoyskich. Na uwagę zasługuje autentyczność głównej klatki schodowej i zabytkowe wyposażenie biblioteki. Wypełniające ją ustawione wzdłuż ścian drewniane, przeszklone szafy, pochodzące z lat siedemdziesiątych XIX w., bez książek. Księgozbiór z Klemensowa w 1956 r. przekazany został na własność Bibliotece im. Łopacińskiego w Lublinie. Liczył on ok. 14 tyś. woluminów, w tym około pięciu tysięcy starych druków z różnych okresów. Pałac posiadał bogatą galerię malarstwa polskiego i obcego. Niemcy zrabowali najcenniejsze dzieła sztuki malarstwa. Pozostałe wyposażenie zostało zabrane z Klemensowa po II wojnie światowej. Portrety Zamojskich i osób zasłużonych dla kultury i historii Polski, znaczny zbiór dawnych narodowych pamiątek oraz kilka arcydzieł sztuki przewiezione zostały do Muzeum w Kozłówce i Muzeum Okręgowego w Zamościu.

Jednopiętrowy pałac barokowy, usytuowany na skraju małego wzniesienia, zbudowany jest z cegły i otynkowany. Część centralną pałacu stanowi korpus główny, dwutraktowy, o „tylmanowskim" kształcie. Elewację frontową wydłużają łączniki i wysunięte ku przodowi pawilony. Do południowo - zachód-niego pawilonu przylega prostokątny budynek dawnej oranżerii, która po II Wojnie Światowej została przekształcona na kaplicę katolicką. Po bokach fasady ogrodowej, równolegle do frontowych pawilonów, dobudowane są wąskie skrzydła. Wzdłuż korpusu głównego od strony ogrodu prostokątny taras ze schodami. Korpus główny oraz pierwotne partie skrzydeł od strony dziedzińca przykryte są dachami monsardowymi, reszta - dachami dwuspadowymi. Dachy kryte są gontem. Elewacja frontowa 23-osiowa, ogrodowa 21-osiowa, część środkowa obu elewacji wraz z ryzalitami 9-osiowa. Środkowa część dłużnych elewacji pałacowych akcentują pozorne ryzality, zwieńczone trójkątnymi szczytami, na których umieszczone są herby rodu Zamoyskich „Jelita". Wszystkie elewacje są dekorowane gzymsami, płaskimi lizenami, profilowanymi obramieniami otworów okiennych i drzwiowych. Pałac klemensowski wzniesiony został jako rezydencja wiejska. Dopiero po utracie pałacu w Zamościu stał się stałą siedzibą Zamoyskich. Dlatego brak w nim pretensjonalnej tendencji do podkreślenia reprezentacyjności. Brak cokołu czyni go niskim i upodabnia do okazałego dworu. Pałac miał służyć spokojnemu życiu i wypoczynkowi rodziny Zamoyskich.

Pałac w Klemesowie nie licząc korytarzyków, łazienek i pomieszczeń dla personelu posiadał 41 pokoi, z których szereg było pokojami przejściowymi. Pomieszczenia posiadały oryginalne umeblowanie angielskie bądź francuskie, choć były i kopie. Górne pokoje gościnne posiadały umeblowanie w stylu Księstwa Warszawskiego lub biedermejerowskie. W niektórych znajdowały się także piękne biurka w stylu Ludwika XVI, a także stoliki i inne meble. Ściany holu wejściowego zawieszone były trofeami myśliwskimi. W salonach, pokojach przejściowych i reprezentacyjnych wisiały portrety wielu ordynatów, obrazy w większości oryginalne często pędzla mistrzów zagranicznych o tematyce rodowej lub historycznej. Położony na uboczu - otoczony lasem, rzeką, łąkami i polami stanowił z całą pewnością rezydencję wypoczynkową magnackiej rodziny. W skład powstałego zespołu pałacowe - parkowego w Klemensowie wchodzą pałac, budynki towarzyszące pełniące funkcję gospodarczą i park. Zespół ten zajmuje rozległy prostokątny teren o pow. ok. 135 ha. Po wschodniej stronie pałacu znajduje się ogród użytkowy o pow. 3 ha, otoczony murem z cegły. W północno - wschodniej części ogrodu stoi dom ogrodników murowany, prostokątny, piętrowy, zbudowany prawdopodobnie w 1872 r. wg projektu budowniczego Gisgesa. Przy wejściu do parku postawiono domki bramne, przy bramie michalowskiej „domek gotycki" w 1837 r., a w 1842 r. domki wtórne przy gościńcach bodaczowskim i zamojskim. Na wschód od pałacu usytuowana została stajnia z wozownią - bardzo ważne ogniwo funkcjonowania komunikacji klemensowskiej rezydencji, która w 1892 r. przebudowana została według projektu A.Szymańskiego. W pobliżu stajni dom czeladny zbudowany przypuszczalnie w 1868 r. również wg projektu Gisgesa -długi, prostokątny budynek parterowy, kryty dachem dwuspadowym. Przy pomocnej granicy parku prawdopodobnie w pół. XIX w. wzniesiono dom emeryta -murowany, piętrowy, dwutraktowy budynek.

Strażnica

Granicę zespołu od zachodu stanowi rzeka Wieprz, a od południa tereny Zakładów Tłuszczowych w Bodaczowie i częściowo wieś Bodaczów. Od północy park sąsiaduje z gruntami wsi Michałów, a od wschodu z gruntami wsi Bodaczów, na których w 1995 r. usytuowano cmentarz grzebalny i rozpoczęto budowę kościoła. Zachodnie i południowe tereny zespołu zajmuje park krajobrazowy. Przy jego zakładaniu wykorzystane zostały rosnące już na terenie opadającym w kierunku rzeki, naturalne partie leśne, łąki i polany.

W latach trzydziestych XIX w. w parku wprowadzono nowe zadrzewienia, urządzono kwietniki, trawniki i aleje przez co zyskał formę parku krajobrazowego. Wzbogacony nowymi zadrzewieniami, tworzy promienisty układ osi widokowych od pałacu na otaczający krajobraz.

Na obrzeżach zadrzewień rosną krzewy tawliny i tawuły, a na śródleśnych polanach, wspaniałe okazy dębów, modrzewi, lip i cisów. Około 250 drzew posiada cechy pomnikowe. Najpotężniejsze drzewa to: lipy o średnicach do 250 cm, sosny wejmutki (235 cm), dęby (210 cm), sosny pospolite (160 cm), jesiony (150 cm), modrzewie (130 cm) i buki (120 cm). Północno - zachodnią część parku zajmują zadrzewienia bukowo-grabowe, w partiach środkowych występują zespoły mieszane z przewagą sosen i modrzewi, a tereny nadbrzeżne porastają olchy i topole. Do najliczniej występujących na terenie parku drzew należą: lipy drobno i szerokolistne, sosny: pospolite, czarne i wejmutki; buki, graby, brzozy, jesiony, topole, świerki, modrzewie, klony, jawory, dęby: szypułkowe, bezszypułkowe i czerwone.

Występują tu też gatunki rzadkie aklimatyzowane już w naszych warunkach jak: strączyn żółty, platon klonolistny, magnolie japońskie, żywotnik zachodni, cypryśnik groszkowy, glediezja trójcierniowa, skrzydłoszek kaukaski i miłorząb dwuklapowy. Wśród krzewów w parku można spotkać: jaśminowce, bzy, róże, trzmiliny, pigwy, głogi, bukszpany, tawuły, śnieguliczki, liguster, dereń, porzeczki i leszczyny. Oprócz wymienionych w parku są jeszcze rośliny, które oplatają południową elewację pałacu. Należą do nich: glicynia kwiecista, winobluszcz i milian amerykański.

Również obszerny dziedziniec z podjazdem i owalnym gazonem usytuowany przed pałacem, od południowej strony odcinkowo obsadzony jest żywopłotem. Uroku budowli dodają aneksy przy bocznych pawilonach pałacowych, utrzymane w formie ozdobnych ogródków, na których obok roślin zielonych, rosną okazałe drzewa pomnikowe, w tym także drzewa egzotycznych gatunków. W sumie w klemensowskim parku zarejestrowano 94 gatunki drzew i krzewów, a ich ogólna liczba wynosi ok. 14.000.

Za rządów Maurycego rezydencja w Klemensowie przeżywała szczyt swojej świetności. W związku z działalnością polityczną ordynata Zamoyskiego, który od 1924 r. działał w Lidze Narodowej, w latach 1919-1924 był posłem Rzeczypospolitej Polskiej w Paryżu, a w 1922 r. kandydował na stanowisko prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, aż w 1924 r. przez krótki okres pracował jako minister spraw zagranicznych - Klemensów do wybuchu II wojny światowej był miejscem licznych spotkań działaczy politycznych i osób ze sfer rządowych.

Zamoyscy w Klemensowie mieszkali do 1941 r. Ostatni ordynat Jan Zamoyski wraz z rodziną przeniósł się do Zwierzyńca, ponieważ klemensowski zespół przekształcony został w zamknięty obiekt wypoczynkowy dla Niemców i szpital wojskowy.

W czasie II wojny światowej organizował pomoc dla wysiedlanej ludności polskiej. Kierował też akcją ratowania dzieci przebywających w hitlerowskim obozie przejściowym w Zwierzyńcu. Dzięki jego staraniom hitlerowcy zwolnili wszystkie dzieci do lat 7. Dzieci te znalazły schronienie w ochronce ordynackiej. Od 1939 r. Jan Zamoyski pracował też w konspiracyjnej grupie „Brochowicz" w woj. lubelskim. Był również pełnomocnikiem pomocniczej organizacji ZWZ, która zbierała fundusze na cele konspiracyjne. W majątku Zamoyskich przez jakiś czas kwaterował sztab zamojskiego obwodu AK. Po wojnie Jan Zamoyski niesłusznie więziony i prześladowany w 1956 r. został zwolniony i zrehabilitowany. Za zasługi położone dla chwały i pożytku Rzeczypospolitej w 1995 r. w 204 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja został odznaczony Orderem Orła Białego.

Po zakończeniu wojny w pałacu zlokalizowano Dom Dziecka, który działał w latach 1944 -1966, prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek. Po zlikwidowaniu Domu Dziecka, w zachodniej części pałacu urządzono Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla dorosłych. Z tej przyczyny dokonano adaptacji pomieszczeń z dużych na małe, zmiany ich układu z amfiladowe-go na korytarzowy.

Po wojnie również park najpierw zarządzany był przez Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek, a później przez kierownictwo Domu Pomocy Społecznej z tym, że pola uprawne, polany i łąki użytkowało Państwowe Gospodarstwo Rolne w Michałowie. Gospodarstwo to prowadziło na tym terenie działalność niezgodną z funkcją zespołu parkowego np. hodowlę drobiu (indyków i kur). Na skutek protestu opinii społecznej działania te zostały przerwane, a obiekt w 1 982 r. powrócił pod zarząd Domu Pomocy Społecznej. W wyniku stałej dewastacji parku dokonywanej przez stacjonujących w nim żołnierzy radzieckich i nieprzemyślanego stosunku miejscowej ludności do zasobów przyrodniczych parku, niewłaściwej gospodarki kolejnych gospodarzy obiektu, a także z braku pieniędzy - zespół parkowo-pałacowy doznał nieodwracalnych zniszczeń. Brak właściwej opieki i konserwacji powoduje, że klemensowski park coraz bardziej upodabnia się do naturalistycznego zbiorowiska roślinnego w partiach krajobrazowych. Nie pielęgnowany przez ogrodników park dawno już stracił „angielski" styl.

O dawnym Klemensowie, który zachwycał licznie tu przybywających z całej Polski wycieczkowiczów pozostały tylko opisy w przewodnikach po Lubelszczyźnie i Roztoczu. Także wspomnieniem pozostaje opis badacza historycznych ogrodów w Polsce prof. Gerarda Ciołka. Profesor G. Ciołek zalicza Klemensów „...do rzędu największych ogrodów pod względem zajmowanego obszaru", o powiązaniach z całymi kompozycjami krajobrazowymi, w którym na wyróżnienie zasługują „...wspaniałe zabytkowe okazy drzew swojskich i obcych."

tekst A. Przysada
fot. W. Kościk
(Źródło: Strona internetowa Miejskiego Domu Kultury w Szczebrzeszynie  http://mdk.szczebrzeszyn.pl).