Roztocze Zachodnie - Janów Lubelski
Środowisko przyrodnicze
Powiat Janów Lubelski jest położony jest w jego południowo-zachodniej części województwa lubelskiego i graniczy z powiatami: kraśnickim, lubelskim, biłgorajskim, niżańskim i stalowowolskim.
Powierzchnia powiatu wynosi 875,34 km². Użytki rolne stanowią 52,7 proc. terytorium, a lasy 39,6 proc. Powiat zamieszkuje 47408 osób (2008 r.), przy gęstości zaludnienia 54 osób na 1 km² (w skali gmin waha się od 33 do 90 osób). Wyraźna dysproporcja występuje między lasami janowskimi - ok. 10 os./km2, a pozostałą częścią - ok. 88 os./km2.
W skład powiatu wchodzi 7 gmin: Batorz, Chrzanów, Dzwola, Godziszów, Janów Lubelski, Modliborzyce, Potok Wielki oraz 96 miejscowości. Obszar powiatu wchodzi w skład mezoregionów geograficznych (wg J. Kondrackiego): Równiny Biłgorajskiej, Roztocza Zachodniego i Wzniesień Urzędowskich, zaliczanych do makroregionów: Kotliny Sandomierskiej, Roztocza i Wyżyny Lubelskiej.
Budowa geologiczna na terenie powiatu jest zróżnicowana w zależności od mezoregionu. Równinę Biłgorajską wypełniają wapieniemioceńskie przykryte iłami, a te z kolei osadami czwartorzędowymi (piaski i gliny). Wyżyna Lubelska zbudowana jest z utworów kredowych (margle i opoki), na których zalegają warstwy miocenu. Roztocze ma podobną budowę, na utworach kredowych i mioceńskich zalega gruba warstwa lessu.
Charakterystycznymi elementami rzeźby Wyżyny Lubelskiej i Roztocza są zrównania wierzchowinowe, krawędzie i formy dolinne. Dochodzi do tego sieć wąwozów i jarów, szczególnie gęsta na Roztoczu, sięgająca ponad 8 km/ km2. Równina Biłgorajska, którą od Wyżyny Lubelskiej oddziela 70 m krawędź, jest niemal zupełnie płaska, większe wzniesienia tworzą jedynie zalesione wydmy. Wysokości bezwzględne na obszarze powiatu wahają się od 167 do 335 m n.p.m. Największe wzniesienia znajdują się w chrzanowskiej części Roztocza. Są to: Granice – 335,2 m n.p.m.; Wyrąb – 328,5 m n.p.m. oraz Hektary – 326,4 m n.p.m.
Dominują w powiecie gleby płowe z brunatnymi wykształcone na podłożu lessowym. W dolinach rzecznych utworzyły się mady. Na Równinie Puszczańskiej powstały gleby bielicowe wytworzone z piasków.
Klimat ma charakter przejściowy, z lokalnymi zróżnicowaniami wynikającymi z ukształtowania terenu. Średnia roczna suma opadów wynosi 550-650 mm, temperatury 7-8°C - maksymalne wahają się od – 30°C do +35°C, okres zalegania pokrywy śnieżnej to 65-85 dni. Największe nasłonecznienie występuje w miesiącach sierpniu i wrześniu, a największe zachmurzenie od listopada do stycznia. Na Roztoczu średnie zachmurzenie roczne należy do najniższych w kraju. Kraina ta jest także uprzywilejowana, jeśli chodzi o nasłonecznienie w drugiej połowie lata i wczesną jesienią. Charakterystyczne cechy to często występujące burze, z czego 20 proc. to gradowe oraz długi okres trwania lata i zimy kosztem pozostałych pór roku.
Sieć wodną stanowi kilkadziesiąt rzek rozmieszczonych głównie na Równinie Biłgorajskiej. Roztocze Gorajskie i Wzniesienia Urzędowskie są w dużej części pustką wodną. Największe rzeki to: Bukowa – ok. 56 (na terenie powiatu 26 km), Białka – 26 km, Branew – 21 km i Sanna – 17 km. Uzupełnienie stanowią takie rzeczki jak: Łukawica, Trzebensz, Rakowa, Czartosowa, Stanianka, Branewka Górna oraz drobne części większych: Por i Biała Łada. Rzeki są zasilane przez kilkaset źródeł, z których te o największej wydajności ulokowane są w dolinach rzecznych Białej Łady i Sanny - w Maliniu (176 l/s), Lutem i Wierzchowiskach (po ok. 126 l/s).
Charakterystyczną cechą sieci wodnej są stawy rybne zgrupowane w około 10 kompleksach (ok. 1,4 tys. ha - ok. 20 proc. w woj. lubelskim), z największym Imielty Ług – 108 ha (obecnie rezerwat).
Szata roślinna to przede wszystkim lasy, z największym kompleksem Lasów Janowskich, głównie bory sosnowe i sosnowo-jodłowe, także torfowiska i łąki, a na Roztoczu grądy.
Świat zwierzęcy objawia swe bogactwo szczególnie na terenie Lasów Janowskich, występuje tu m.in. łoś, jeleń, jenot, jest także duża różnorodność ptactwa - głuszec, cietrzew, bielik, bocian czarny, zimorodek.
Celem objęcia ochroną jednego z największych kompleksów leśnych w Polsce, utworzono w 1984 r. Park Krajobrazowy Lasy Janowskie (39150 ha, część poza powiatem), w skład którego wchodzi cztery rezerwaty przyrody: Lasy Janowskie (1984 r. – 2677 ha); Imielty Ług (1988 r. – 738 ha); Kacze Błota (1988 r. – 169 ha); Szklarnia (1989 r. – 278 ha) oraz projektowany Błota Rakowskie (255 ha). W 2004 r. Lasy Janowskie zostały wpisane na listę obszarów Natura 2000.
Ponadto na terenie powiatu znajduje się 148 pomników przyrody (stan na 2000 r.). W gminie Janów Lubelski jest ich 94, Batorz - 17, Modliborzyce - 14, Dzwola 12, Potok Wielki – 8. Najmniej w gminach Godziszów – 2 i Chrzanów – 1.
(Źródło: Strona internetowa Powiatu Janowskiego www.turystyka.powiatjanowski.pl).
