Roztocze Zachodnie - Frampol

Ogólna charakterystyka

Frampol - miasto od 1993 r. w powiecie biłgorajskim  (liczba mieszk.  1536 - dane z września 2007 r.). Frampol odległy jest od Biłgoraja 16 km, od Janowa Lubelskiego 20 km, a od Szczebrzeszyna 24 km. Odległość od Goraja wynosi tylko 6 km.

Już w 1705 r. była tu wieś. Miasto lokowane przez Marka Antoniego Butlera w 1736 r. ( niektóre źródła podają rok 1773), właściciela dóbr radzięcińskich od 1717 r. Pierwotnie otrzymało nazwę Franopole od imienia Franciszki, żony Marka Butlera. Postanowił on utworzyć tu własny ośrodek handlowo – rzemieślniczy niezależny od sąsiedniego Goraja Zamoyskich i Biłgoraja Szczuków.

Zatrudniony do wytyczenia działek i ulic nieznany urbanista zrealizował idealną renesansową koncepcję Vasariego Młodszego z 1598 r. Oparł się na siatce sznurowo – prętowej, przyjmując te same miary, jakie zastosowano w XVI w. przy zakładaniu Zamościa i Głogowa Małopolskiego. Wokół kwadratowego rynku ulokowano dwa ciągi zabudowy mieszkalnej, rozdzielone ulicami stodolnymi, równoległymi do boków rynku. Ciągi mieszkalne przecinały również cztery ulice wychodzące ze środków pierzei i cztery arterie wylotowe biegnące po przekątnej kwadratu, a przechodzące przez małe kwadratowe place w narożnikach rynku. Na osi ratusza, ulokowanego pośrodku rynku, w zakończeniu ulicy biegnącej na płn. wzniesiono drewniany kościół. Pierwotny rynek miał aż 226 x 226 metrów, co było niezwykłe nawet na skalę europejską. Po 1860 r. rynek zmniejszono do wymiarów 146 x 146 metrów, dalej jednak był on większy od rynku w Zamościu.

Miasto mogło pomieścić ok. 1000 mieszkańców, miało cztery karczmy, a na rynku odbywało się pięć jarmarków rocznie, na mocy przywileju królewskiego Augusta III Sasa.

Założyciel Frampola utworzył ośrodek tkacki produkujący tzw. płótna frampolskie. W końcu XVIII w. miasto należało do Wisłowskich, a w poł. XIX w. do Niemirowskich. Po powstaniu styczniowym, ok. 1869 r. Frampol utracił prawa miejskie.

Regularny plan miejscowości sprowokował lotników niemieckich, którzy 13 IX 1939 r. zrzucili bomby na bezbronne miasteczko, ćwicząc celność bombardowania. Spłonęła wtedy niemal cała drewniana zabudowa. W czasie okupacji wielu tutejszych Żydów Niemcy rozstrzelali na miejscowym kirkucie.

W 1993 r. Frampol odzyskał prawa miejskie. Dziś liczy ok. 1500 mieszkańców. Zachował się oryginalny układ miasteczka, choć nie ma już starej, drewnianej zabudowy rynku. Dużą atrakcję stanowi ulica o zabudowie stodolnej, obiegająca całe miasteczko. Zachowało się tu kilkadziesiąt stodół tworzących niemal zwarty ciąg (najciekawszy fragment przy ulicy Kościelnej). Turystów przyciąga pobliski zalew o pow. 4 ha.

We Frampolu znajduje się neogotycki kościół parafialny Matki Bożej Szkaplerznej i św. Jana Nepomucena. Wzniesiono go w latach 1873 – 1878, wg projektu Władysława Siennickiego w miejscu poprzedniej drewnianej świątyni. W jego wnętrzu znajduje się pięć neogotyckich ołtarzy. W ołtarzu głównym stoi duży krucyfiks z Chrystusem. We wnękach bocznych nastawy zwracają uwagę dwie lamentujące Marie z 1887 r. Na zasłonie obraz św. Józefa z Dzieciątkiem, zakupiony w Innsbrucku w 1896 r. Równocześnie z budową świątyni, wzniesiono cztery neogotyckie kapliczki umieszczone w narożnikach cmentarza kościelnego. W latach 1908 -1909 kościół poszerzono o nawy boczne przebudowane w 1950 r. Znajdują się w nich dwa neogotyckie ołtarze. Warto wspomnieć, że na wyposażeniu świątyni jest kielich z 1492 r.

(Źródło: Pawłowski Artur: Roztocze Przewodnik. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Piastów 2011).

(Źródło:  Strona internetowa Gminy Frampol  http://www.frampol.lubelskie.pl).