Roztocze Środkowe - Zwierzyniec

Osada leśna Florianka

Geneza nazwy osady leśnej  „Florianka”

Legenda mówi, że przebywał tu niegdyś na polowaniu protoplasta rodu Zamoyskich Florian Szary z siostrą Janką, którą poranił niedźwiedź. Pod dębem robiono opatrunek. Na pamiątkę,  od imion obojga, Florianką nazwano najpotężniejszy dąb na tym terenie, a nazwę przyjęła następnie zbudowana tu osada. Niedaleko Izby Leśnej we Floriance,  przy alei starych drzew liściastych stoi samotny, około 350 – letni dąb szypułkowy (Florian – 23 m wysokości; 6, 6 m obwodu – pomnik przyrody), z którym  kojarzy się przytoczoną wyżej opowieść.
(Źródło: Wójcikowski Włodzimierz, Paczyński Ludwik: Roztocze Przewodnik. Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1986).

Florianka

Ordynacka osada leśna, położona na skraju lasów zwierzynieckich przy dawnym gościńcu prowadzącym ze Zwierzyńca do Górecka Starego. Jej historia sięga prawdopodobnie pierwszej połowy XIX w. W 1830 r. wybudowano tu pierwsze budynki na potrzeby leśnictwa, m.in. leśniczówkę oraz dwie gajówki. Do dziś zachowały się zagrody dawnych gajówek: położona bliżej lasu gajówka murowana - otoczona nowymi budynkami gospodarczymi oraz sąsiadująca z nią zagroda gajówki drewnianej.

W kilka lat po powstaniu siedziby leśnictwa, w odległości ok. 1 km na osi alei zwierzynieckiej został wybudowany folwark, na który składały się budynki gospodarcze oraz budynek dworu - rządcówki. Produkowane przez folwark płody rolne, służyły między innymi do dokarmiania zimą zwierząt, bytujących w ordynackim zwierzyńcu.

Prawdopodobnie przez jakiś czas w sąsiedztwie folwarku, w odległości ok. 2 km w kierunku północno - zachodnim, na tzw. tereszpolskich polach funkcjonowała niewielka cegielnia, która ze względu na niską efektywność produkcji już w drugiej połowie XIX wieku została zlikwidowana. W tym samym czasie eksploatowano wapienie na Wysokiej Górze i Kamiennej Górze.

W wyniku rozbudowy folwarku w drugiej połowie XIX w. powstały murowane budynki gospodarcze, m.in. obora, stodoła z maneżem, wozownia, budynki mieszkalne i gospodarcze dla służby. Rozbudowano dwór - leśniczówkę i urządzono przed nim okrągły podjazd otoczony drzewami. Wraz z dalszym rozwojem folwarku obok dworu i budynków gospodarczych założono sady i szkółkę ogrodniczą, przy której stanął murowany dom ogrodnika, prawdopodobnie pełniący rolę przechowalni na potrzeby produkcji szkółkarskiej, z przylegającą do niego szklarnią - oranżerią. Po obu stronach drogi dojazdowej z Górecka Starego założono duże sady a samą aleję obsadzono modrzewiami.

Osią kompozycji architektonicznego jest aleja starych klonów i jaworów łącząca siedzibę leśnictwa z folwarkiem. Nasadzenia wykonano prawdopodobnie na początku XX wieku, wkomponowując w nie pozostałości dawnego lasu. Na początku XX w., w latach 1901 - 1902 założył we Floriance (a także w Zwierzyńcu) szkółki ogrodniczo - leśne Franciszek Fejfer-Stankowski.  Zarządca Florianki, który zdecydował o jej obliczu, absolwent Szkoły Pomologicznej w Warszawie, z zainteresowań entomolog i botanik. Zostały one usytuowane na północ od dworu. Nasiona i materiał szkółkarski sprowadzano z Francji, Hiszpanii, Niemiec, Rosji, północnego Meksyku, zaś odbiorcą produktów była przede wszystkim Rosja. Szkółki dostarczały też materiału na potrzeby całej Ordynacji do nasadzeń w parkach i ogrodach, zakładania alei i żywopłotów w miastach i osadach ordynackich.

Lista rozmnażanych gatunków i ich odmian jest bardzo długa. Spis drzew, krzewów i nasion sporządzony w lipcu 1917 r. zawiera ponad 200 gatunków i odmian samych tylko drzew i krzewów ozdobnych. Są wśród nich posiadające duże walory ozdobne gatunki i odmiany m.in.: klonów, jodeł, kasztanowców, brzóz, głogów, jesionów, jałowców, świerków, sosen, topól, dębów, lip, żywotników.  Pierwsza wojna światowa i zmiana granic państwowych spowodowały utratę rynku zbytu materiału szkółkarskiego. Produkcję ograniczono tylko do drzew i krzewów owocowych. W 1930 r. gospodarstwo przeniesiono pod Zamość do majątku Florianka II.

Zagubiona w lasach, oddzielona bezpiecznym dystansem od większych osad już w 1863 r. Florianka była jednym z miejsc koncentracji oddziałów partyzanckich i schronieniem dla powstańców ściganych przez wojsko i policję carską.

Również w czasie II wojny światowej mieszkańcy Florianki z poświęceniem i oddaniem, narażając życie służyli pomocą żołnierzom podziemia. W 1943 r. przez jeden zimowy miesiąc w leśniczówce zamieszkałej przez rodzinę Szklarzy ukrywali się Francuzi zbiegli z obozu jenieckiego w Zwierzyńcu. Florianka bywała też miejscem ważnych narad kierownictwa walki podziemnej Inspektoratu Zamojskiego i Okręgu Lubelskiego AK. Często znajdowała się tu radiostacja Inspektoratu Zamojskiego.

Na polach między Florianką a Tereszpolem funkcjonowało zrzutowisko o kryptonimie "Hipopotam", na które wiosną 1944 r. kilkanaście alianckich samolotów zrzuciło ok. 20 ton broni, amunicji, sprzętu wojskowego przeznaczonych dla partyzantów 9 Pułku Piechoty AK.

Administracja ordynacka utrzymywała się we Floriance jeszcze podczas II wojny światowej. Po 1945 r. na skutek reformy rolnej, którą objęta została cała Ordynacja Zamojska Florianka przeszła w użytkowanie Nadleśnictwa Zwierzyniec. W okresie jego administracji gospodarstwo zostało w znacznym stopniu przekształcone: część budynków rozebrano bądź przebudowano, usunięto nasadzenia drzew owocowych, część pól uprawnych otaczających dawny folwark zalesiono. Zdziczeniu i zarośnięciu uległy szkółki ogrodniczo - leśne. W latach 70. założono nowy sad oraz nową szkółkę leśną na północny - zachód od starej. Roztoczański Park Narodowy przejął w 1991 r. osadę leśną we Floriance wraz z 35. hektarowym areałem gruntów rolnych, podjął działania mające służyć zachowaniu tego, bogatego w walory historyczne, przyrodnicze i kompozycyjne, założenia.

Spośród obiektów dawnego folwarku udało się zabezpieczyć i wyremontować budynki gospodarcze: stajnię i stodołę z maneżem, które stały się bazą dla nowej działalności - hodowli stajennej konika polskiego, a także dom ogrodnika, w którym ulokowano administrację tejże hodowli.

Stary, przebudowany dwór - leśniczówkę rozbudowano w wygodny, dwurodzinny budynek mieszkalny. Odnowiono również starą murowaną gajówkę i towarzyszący jej budynek gospodarczy.  Zwiedzając Floriankę warto zwrócić uwagę na stare klony i jawory wzdłuż alei Zwierzynieckiej i nie przeoczyć potężnego dębu szypułkowego "Florian", najstarszego świadka lasów panujących tu przed założeniem osady. Florian, jak jest tradycyjnie nazywany, wciąż jeszcze o dobrej zdrowotności, już w 1956 r. został uznany za pomnik przyrody. Obecnie jego pień osiągnął już

770 cm obwodu. Ponadto we Floriance znajduje się wiele pozostałości po dawnych nasadzeniach i szkółkach. Dotrwały do dnia dzisiejszego okazałe lipy, jawory, świerki, wiązy oraz gatunki egzotyczne daglezja, korkowiec amurski, choina kanadyjska.

* Na terenie Parku cała przyroda ożywiona i nieożywiona podlega ochronie.

Zasady zwiedzania (wyciąg)

§1 Zwiedzanie Roztoczańskiego Parku Narodowego może się odbywać wyznaczonymi drogami, szlakami i ścieżkami, od wschodu do zachodu słońca;

§ 2 Zwiedzanie Parku ścieżkami poznawczymi w zorganizowanej grupie liczącej ponad 10 osób wymaga udziału przewodnika, posiadającego licencję wystawioną przez RPN lub innej osoby upoważnionej przez Dyrektora Roztoczańskiego Parku Narodowego;

§ 3 Za wstęp na ścieżkę na Bukową Górę oraz trasę rowerową do Florianki pobierane są opłaty w wysokości ustalonej przez Dyrektora Roztoczańskiego Parku Narodowego;

§ 4 Zwiedzający zobowiązani są do przestrzegania zasad zwiedzania oraz zakazów wynikających z regulaminu udostępniania Roztoczańskiego Parku Narodowego.
(Źródło:  http://www.roztoczanskipn.pl   za  zgodą Dyrekcji Roztoczańskiego Parku Narodowego).