Roztocze Środkowe - Bełżec
Zabytki
Cerkiew grekokatolicka św. Bazylego. Ta drewniana świątynia od pół wieku nie jest użytkowana w celach kultowych. Z dawnego wystroju zachowała się jedynie polichromia. Cerkiew została wzniesiona w 1756 r. (wg niektórych źródeł rok później). Istnieje projekt, aby utworzyć w niej muzeum. W 2002 r. cerkiew odnowiono.
W odległości 200 m od świątyni, po drugiej stronie torów znajduje się ciekawy cmentarz z nagrobkami wykonanymi w ludowym ośrodku kamieniarskim w Starym Bruśnie. Idąc wzdłuż torów w prawo, dotrzemy do zadrzewienia. Był tu niegdyś cmentarz cygański (pozostał samotny krzyż); ponoć pochowano tu nawet cygańskiego króla.
Kościół parafialny Matki Bożej Królowej Polski, murowany, wzniesiony w latach 1911 – 1912. Wcześniej stała tu drewniana kaplica. W kościele znajduje się zabytkowa drewniana figura św. Antoniego z Padwy oraz siedemnastowieczne relikwiarze pochodzące z Żółkwi. W kościele przechowywana jest relikwia Krzyża Chrystusowego. Uwagę zwraca tablica upamiętniająca wizytę w parafii prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego i kardynała Karola Wojtyły ( w 1971 r.). Dzwonnica murowana z 1912 roku. Cmentarz przykościelny powstały w XX w.
Miejscowa szkoła podstawowa nosi imię Jana Pawła II, w jej budynku utworzono izbę pamięci poświęconą polskiemu papieżowi.
W Bełżcu zobaczyć można dwa cmentarze z I wojny światowej. Pierwszy położony jest na płn. od stacji kolejowej, 120 m na płn.-wsch. od ulicy Wąskiej. Drugi – 140 m na płn.-zach. od drogi do Brzezin, w lesie Szczety ( na mapie w skali 1:50 000 Szczeta), poza zabudową.
Przy szosie Bełżec – Tomaszów cmentarz z II wojny światowej, wzniesiony w formie kaplicy – mauzoleum w 1947r. Polegli tu żołnierze 4. Batalionu 77. Pułku Piechoty Armii „Kraków” oraz żołnierze Grupy Operacyjnej „Bielsko” Armii „Karpaty”. Walka miała miejsce 19 IX 1939 r. Na cmentarzu pochowano 43 żołnierzy. W 1951 r. zostali oni ekshumowani i przeniesieni na zamojską Rotundę (kwatera 104).
2 km na płd. – wsch. od stacji PKP Bełżec, przy torach znajduje się pomnik ku czci 50 Polaków zabitych podczas napadu UPA na pociąg Bełżec – Lwów w czerwcu 1944 r.
Natomiast przy szosie do Tomaszowa, już poza wsią, pomnik postawiony na pamiątkę połączenia ziem trzech zaborów.
W Bełżcu jeszcze niedawno uwagę zwracała stara aleja lipowa, biegnąca przez centrum miejscowości, jednak w 2006 r. niestety ja wycięto.
(Źródło: Pawłowski Artur: Roztocze Przewodnik. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Piastów 2011).
Inne zabytki
Przy ul. Lwowskiej znajduje się kaplica murowana Najświętszego Serca Jezusa, wybudowana w 1947 roku.
Na uwagę zasługują także stare krzyże, kaplice oraz figury przydrożne, w znacznej części powstałe jeszcze w XIX wieku. Najcenniejsze małe budowle sakralne to: murowana kapliczka św. Jana Nepomucena z I połowy XIX wieku usytuowana przy drodze prowadzącej do Narola, krzyż kamienny tzw. bruśnieński z 1869 roku w Brzezinach, krzyż przydrożny kamienno-żeliwny przy przedszkolu z przełomu XIX i XX wieku i kapliczka św. Antoniego w Chyżach, wybudowana według tradycji XIX wieku na mogile usypanej po epidemii. Szczególnym krzyżem dla Bełżca, przy którym warto się zatrzymać, jest ten postawiony w 1919 roku na tzw. Górnej Budce na pamiątkę połączenia granic Polski po rozbiorach.
Kaplica p.w. Niepokalanego Serca NMP, murowana, około 1840 roku.
Kapliczka drewniana, domkowa z XX wieku.
Wartościowymi obiektami są budynki pokolejowe, w tym między innymi ceglany budynek dawnej stacji pomp wodnych, wieża ciśnień i kompleks parowozowni oraz „Wirtówka” – siedziba Komendanta Hitlerowskiego Obozu Zagłady.
Bardzo ciekawe pod względem architektonicznym są stare domy mieszkalne w gminie. W większości są to budynki drewniane, z dachami dwuspadowymi i czterospadowymi, krytymi blachą o konstrukcji zrębowej, szerokofrontowe, ustawiane do ulicy kalenicowo. Mimo upływu 90 lat od okresu zaborów, wciąż wyraźnie widać jest wpływ stylistyczny architektury austriackiej w postaci tzw. Alpenstilu, charakteryzującego się specyficznymi elementami zdobniczymi. Grupa tych oryginalnych budynków znajduje się przy ulicy prowadzącej do Narola.
Koniecznie należy odwiedzić Muzeum - Miejsce Pamięci w Bełżcu upamiętniające tragiczne wydarzenia z II wojny światowej.
(Źródło: Strona internetowa Gminy Bełżec http://www.belzec.pl ).
(Źródło: Witryna Wiejska http://ww.org.pl ).
