Roztocze Południowe - Horyniec Zdrój

Dawne wsie na Roztoczu Południowym

Roztocze Południowe było ongiś krainą gęsto zaludnioną. Wojna i wysiedlenia spowodowały, że wiele dużych wsi skarlało, zaś mniejsze - przestały istnieć. Nie znaczy to, że zupełnie znikły z powierzchni ziemi: jeszcze dziś znajdujemy ślady fundamentów, pozostałości po cerkwiach, stare krzyże, aleje drzew... Pozostały też w ludzkiej pamięci.

Monastyr

Dawna wieś dobrze znana wszystkim miłośnikom Roztocza Południowego. Malowniczo położona na wzgórzu w pobliżu Werchraty. Na terenie tej wsi znajduje się miejsce po dawnym monastyrze bazyliańskim, po którym pozostała drewniana cerkiew p.w. Opieki Matki Bożej z 1678 r. Cerkiew została zniszczona wraz z wsią podczas Akcji "Wisła", 1 lipca 1947 roku. Do dziś przetrwały kamienne mury obronne oraz piwnice. Na terenie cerkwiska znajduje się niewielki cmentarz wojenny z I wojny światowej. W pobliżu - miejsce upamiętniające dawną pustelnię Brata Alberta. Obecnie przebiega tędy zielony szlak turystyczny. Przed wojną wieś rozlokowana była na całym wzniesieniu, wyraźnie górującym nad najbliższą okolicą. Na poniższym planie - obiekt sakralny położony wyżej, po lewej stronie - to pustelnia Brata Alberta, niżej - cerkiew. Po prawej - na tzw. uroczysku Buczyna - znajdowała się cerkiew p.w. Wniebowzięcia NMP, z 1900 roku - do dziś zachowały się kamienne fundamenty. W pobliżu - współczesna kapliczka. U dołu planu wsi - zachowana do dziś, murowana kapliczka
(Źródło: Strona internetowa Pawła Rydzewskiego http://www.roztocze.horyniec.net ).

Stara Huta

Dawna wieś położona u stóp Wielkiego Działu. We wrześniu 1921 roku liczyła 553 mieszkańców, w tym 518 Ukraińców, 24 Polaków i 11 Żydów. We wsi znajdowały się 94 budynki. Część główna, tzw. Dolina, usytuowana była w centrum, w miejscu w którym dziś znajduje się kilka zabudowań. Na południowy - wschód od centrum wsi znajdował się przysiółek Samiły, na południu - Manczury, zaś na wschodzie - Majdan. We wsi była drewniana cerkiew, p.w. św. Paraskewy, wzniesiona w 1928 roku. Tuż obok cerkwi - cmentarz. Z cerkwi pozostały jedynie ślady murowanych fundamentów. Na cmentarzu - liczne nagrobki bruśnieńskie. W XVIII w. na terenie Starej Huty funkcjonowała huta szkła. Do dziś można znaleźć w ziemi fragmenty kolorowych szkieł.
(Źródło: Strona internetowa Pawła Rydzewskiego http://www.roztocze.horyniec.net ).

Dahany

Niewielki przysiółek Werchraty - położony w dolinie, u stóp Wielkiego Działu. Złożony z dwóch części: Dahany I i Dahany II. Przed wojną łącznie było tu 35 zabudowań. Mieszkańców wysiedlono w końcu maja 1947 roku.
(Źródło: Strona internetowa Pawła Rydzewskiego http://www.roztocze.horyniec.net ).

Wólka Żmijowska

Wieś założona została prawdopodobnie w drugiej ćwierci XVII w. na gruntach Żmijowisk, przez Piotra Mohiłę, późniejszego archimandrytę ławry pieczerskiej i prawosławnego metropolitę kijowskiego. W 1921 roku wieś liczyła 416 mieszkańców, w tym 364 Ukraińców i 52 Polaków. Obecnie wieś istnieje w postaci szczątkowej (zaledwie kilka zabudowań). W centrum usytuowana jest dawna cerkiew greckokatolicka, p.w. Narodzenia NMP, zbudowana w 1896 roku, obecnie opuszczona.

Monastyr